مقدمه
ترانسفورماتور جریان (Current Transformer – CT) یکی از تجهیزات کلیدی در سیستم‌های قدرت است که برای اندازه‌گیری جریان الکتریکی و حفاظت از تجهیزات استفاده می‌شود. این دستگاه باعث می‌شود که جریان‌های بالا به سطح ایمن‌تر و استاندارد تبدیل شوند تا توسط دستگاه‌های اندازه‌گیری و حفاظت مورد استفاده قرار بگیرند.
نحوه عملکرد ترانس جریان (CT)
ترانسفورماتور جریان یک نوع ترانسفورماتور کاهنده است که جریان‌های بالای مدار اصلی را کاهش داده و به یک مقدار استاندارد تبدیل می‌کند. این مقدار معمولاً در حدود ۵ آمپر یا ۱ آمپر است که توسط تجهیزات اندازه‌گیری مانند آمپرمتر، رله‌های حفاظتی و کنتورهای دیجیتال پردازش می‌شود.
کاربردهای ترانسفورماتور جریان در صنعت و شبکه توزیع برق
اندازه‌گیری جریان در پست‌های برق و تابلوهای توزیع حفاظت از تجهیزات در برابر اضافه‌بار و اتصال کوتاه استفاده در سیستم‌های اسکادا (SCADA) برای مانیتورینگ شبکه محافظت از ژنراتورها، موتورها و ترانسفورماتورها
انواع ترانسفورماتور جریان
CT حلقه‌ای (Toroidal CT): برای اندازه‌گیری دقیق جریان
CT هسته باز (Split-Core CT): برای نصب راحت روی کابل‌های موجود
CT باریک (Bar-Type CT): برای استفاده در خطوط ولتاژ بالا
نحوه انتخاب و نصب ترانس جریان
انتخاب ضریب دقت مناسب (کلاس ۰.۵ یا ۱ برای اندازه‌گیری، کلاس ۵P یا ۱۰P برای حفاظت) مطابقت جریان اولیه با تجهیزات شبکه توجه به نوع نصب (تابلویی یا کابل‌خور) اتصال صحیح به دستگاه‌های اندازه‌گیری و حفاظتی
بررسی انواع ترانسفورماتور جریان (CT) از نظر تخریب و کاربرد
ترانسفورماتورهای جریان (CT) از نظر نوع عملکرد و تأثیر بر مدار، به دو دسته مخرب (Intrusive) و غیر مخرب (Non-Intrusive) تقسیم می‌شوند. هر کدام از این نوع CTها کاربردهای خاص خود را در صنایع مختلف دارند.
۱. ترانسفورماتور جریان مخرب (Intrusive CT)
این نوع برای اندازه‌گیری جریان، نیاز به قطع مدار دارد و مستقیماً روی کابل یا شینه نصب می‌شود. به دلیل اتصال فیزیکی به مدار، نصب آن ممکن است باعث وقفه در شبکه شود. معمولاً در پست‌های برق، تابلوهای صنعتی و سیستم‌های حفاظتی استفاده می‌شود. انواع رایج آن: CT باریک (Bar-Type CT): روی یک شینه قرار می‌گیرد و در مدار بسته می‌شود. CT حلقه‌ای (Toroidal CT): برای اندازه‌گیری دقیق جریان در تجهیزات صنعتی.
مزایا: دقت بالا، پایداری، مناسب برای حفاظت شبکه
معایب: نصب دشوار، نیاز به قطع مدار
۲. ترانسفورماتور جریان غیر مخرب (Non-Intrusive CT)
این نوع CT بدون نیاز به قطع مدار، جریان را اندازه‌گیری می‌کند. معمولاً روی کابل یا شینه قرار می‌گیرد و از طریق القای مغناطیسی جریان را تشخیص می‌دهد. برای مانیتورینگ مصرف انرژی، مدیریت بار، و اندازه‌گیری بدون تداخل در شبکه استفاده می‌شود. انواع رایج آن: CT هسته باز (Split-Core CT): دارای یک هسته قابل باز شدن که بدون نیاز به قطع کابل، روی آن قرار می‌گیرد. CT انعطاف‌پذیر (Rogowski Coil): یک سیم‌پیچ انعطاف‌پذیر که به دور کابل پیچیده شده و جریان را اندازه‌گیری می‌کند.
مزایا: نصب آسان، عدم نیاز به قطع مدار، ایمنی بالا معایب: دقت کمتر نسبت به CTهای مخرب، حساس به نویز
نتیجه‌گیری: کدام نوع CT مناسب‌تر است؟
برای حفاظت و اندازه‌گیری دقیق در شبکه‌های قدرت → CT مخرب (باریک یا حلقه‌ای) برای مانیتورینگ بدون تأثیر روی مدار → CT غیر مخرب (هسته باز یا انعطاف‌پذیر)
اگر نیاز به دقت بالاتر و حفاظت دارید، CT مخرب بهتر است. اگر به دنبال نصب سریع و اندازه‌گیری بدون قطعی هستید، CT غیر مخرب گزینه بهتری است.
استفاده از ترانسفورماتور جریان غیر مخرب در محصول ما
در محصول ما، از ترانسفورماتور جریان غیر مخرب (Non-Intrusive CT) استفاده شده است. این نوع CT بدون نیاز به قطع مدار، جریان را اندازه‌گیری می‌کند و مستقیماً روی کابل یا شینه قرار می‌گیرد.
دلایل انتخاب CT غیر مخرب در محصول ما:
نصب آسان و سریع: بدون نیاز به قطع مدار یا ایجاد وقفه در سیستم کم‌هزینه و اقتصادی: هزینه‌ی نصب و نگهداری پایین‌تر نسبت به CTهای مخرب ایمنی بالاتر: عدم تماس مستقیم با هادی‌های ولتاژ بالا دقت کافی برای مانیتورینگ مصرف انرژی و مدیریت بار
